Cánh đồng lúa chất lượng cao ở xã Thường Thới Tiền

Toàn huyện Hồng Ngự có 11.500 ha đất sản xuất nông nghiệp nhưng các sản phẩm nông nghiệp chưa có người đại diện – hợp tác xã - ký kết hợp đồng với các doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm. Hiện toàn huyện chỉ có 800 ha nông dân tự kí kết với Công ty lương thực Tân Hồng và doanh nghiệp tư nhân Năm Nê. Trong số hai đơn vị kí kết với nông dân tiêu thụ lúa gạo thì diện tích người dân ký kết với Công ty lương thực Tân Hồng cùng rất khiêm tốn, chỉ dừng lại ở mức 166,5 ha, 742,5 còn lại do doanh nghiệp Năm Nê bao tiêu. Không chỉ chênh lệch về diện tích kí kết giữa hai doanh nghiệp với nông dân mà chuyện chất lượng, giống lúa theo nhu cầu của hai doanh nghiệp này cũng là điều đáng phải suy ngẫm! Trong khi Công ty lương thực Tân Hồng sẽ bao tiêu lúa cho bà con nông dân khi đến vụ thu hoạch với điều kiện công sẽ cung cấp giống – AG 103 – vật tư, phân bón cho bà con nông dân thì doanh nghiệp Năm Nê lại kí kết với nông dân bao tiêu tất cả sản lượng lúa các loại mà không ràng buộc một điều kiện nào, trong đó chủ yếu là giống lúa IR 50404. Rõ ràng ở huyện Hồng Ngự đang có hai chiều hướng kí kết thu mua lúa gạo nghịch chiều. Vậy đâu là nguyên nhân? Đề cập đến vấn đề này, ông Nguyễn Văn Mẫn - Trưởng phòng Nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Hồng Ngự - cho biết: Mỗi năm, Huyện uỷ giao chỉ tiêu mỗi vụ phải kí kết tiêu thụ lúa gạo cho bà con nông dân 1000 ha. Qua hai vụ lúa vừa rồi, người dân cũng chỉ kí kết với hai doanh nghiệp được 809 ha. Hiện tại, ở các vùng sản xuất lúa của huyện đang tồn tại một thực tế chưa thể tháo gỡ được, đó là số hộ dân có đất trồng lúa trong vùng là xã viên hợp tác xã (HTX) chỉ chiếm tỷ lệ khoảng 25% diện tích vùng, HTX rất khó khăn trong việc chuyển đổi cây trồng vật nuôi và kí kết đầu vào, đầu ra cho ngành hàng lúa gạo. Ở huyện Hồng Ngự, HTX chỉ thực hiện các dịch vụ nông nghiệp, chưa thực hiện được vai trò của người đại diện làm cầu nối giữa nông dân với doanh nghiệp nên UBND các xã phải đứng ra làm đầu mối mời nông dân và doanh nghiệp họp bàn, thương thảo để nông dân và doanh nghiệp tự ký kết hợp đồng. Không chỉ có mặt hàng lúa gạo mà các mặt hàng khác cũng gặp khó khăn tương tự về đầu ra cho sản phẩm.

Để hiểu hơn những băn khoăn, trăn trở của Trưởng phòng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Hồng Ngự, tôi tìm đến xã Thường Thới Tiền và được ông Lê Văn Dũng (65 tuổi) ở ấp Trung lý giải về việc tại sao người nông dân lựa chọn làm lúa IR 50404 vì thời gian ngắn hơn lúa chất lượng cao khoảng 10 ngày nên nhẹ sâu rầy lại dễ làm, mỗi vụ giảm được 2 đến 3 cử phun xịt. Làm lúa IR 50404 giá bán rẻ hơn lúa chất lượng cao trên dưới 150 đồng/kg nhưng năng suất lại cao hơn từ 3 đến 4 giạ/công nên bà con chúng tôi vẫn trồng giống lúa IR 50404, làm lúa IR50404 nhưng chẳng ai ăn cơm từ gống lúa này này cả. Thu hoạch xong là bán hết rồi mua gạo chất lượng cao để ăn.

Xây dưng và phát triển HTX nông nghiệp kiểu mới, mô hình cánh đồng mẫu lớn và thay đổi thói quen của người nông dân trong việc chọn giống lúa đang là bài toán chưa có lời giải khi thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp ở huyện biên giới Hồng Ngự.

Tái cơ cấu ngành nông nghiệp là một chủ trương lớn, xuất phát từ thực tế của ngành nông nghiệp tỉnh nhà, mang tính chỉ đạo từ trên xuống. Một trong những yếu tố quyết định sự thành công của Đề án là xây dựng cho được các tổ hợp tác(THT) và HTX nông nghiệp mà việc các nông hộ tham gia vào HTX lại mang tính tự nguyện. Để giải được bài toán này, đòi hỏi các cơ quan chuyên môn, chính quyên và các hội – đoàn địa phương phải vào cuộc với tinh thần quyết liệt, kiên trì vận động, thuyết phục bà con nông dân hiểu rõ mục đích, ý nghĩa của chủ trương tái cơ cấu ngành nông nghiệp mà cách tuyên truyền, thuyết phục có hiệu quả nhất là lấy lợi ích của người nông dân khi tham gia vào HTX làm minh chứng. Theo các nhà kinh tế nông nghiệp, nếu một HTX hoạt động có hiệu quả thì xã viên HTX sẽ tiết kiệm được 02 triệu đồng cho chi phí sản xuất và tăng thêm 02 triệu đồng nhờ tăng năng suất và có nhà doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm. Đây chính là tôn chỉ, mục đích của mô hình HTX kiểu mới. Hiệu quả kinh tế của xã viên HTX và khả năng trợ giúp xã viên HTX sản xuất, kinh doanh là thước đo đánh giá mức độ thành công của một HTX. Chức năng của một HTX kiểu mới là một tổ chức xã hội dân sự được sinh ra để phục vụ xã viên chứ không phải là một tổ chức, đơn vị kinh doanh. Đây là vấn đề quan trọng trong công tác tuyên truyền, vận động mà các cơ quan chuyên môn, chính quyền và các hội – đoàn ở cơ sở phải hiểu và vận dụng linh hoạt vào thực tiễn của địa phương mình trong công tác tuyên truyền, vận động khi triển khai thực hiện Đề án. Do thực hiện “hai chung” nên HTX giảm được chi phí, tăng lợi thế cạnh tranh và lợi nhuận  so với sản xuất theo đơn vị hộ gia đình. Thành lập được HTX là thành công bước đầu cho việc thực hiện Đề án nhưng quan trọng hơn là HTX có thực sự là cầu nối giữa người nông dân là xã viên HTX với các doanh nghiệp hay không. Hiện tại, không chỉ ở huyện Hồng Ngự mà nhiều địa phương trong tỉnh, năng lực lãnh đạo của Hội đồng quản trị và Ban Giám đốc các HTX còn rất hạn chế cho nên hoạt động của HTX chỉ dừng lại ở mức độ dịch vụ, chưa đảm nhận được vai trò là người đại diện để kí kết đầu vào, đầu ra cho sản xuất nông nghiệp của xã viên HTX. Lời giải cho bài toán này thuộc về Ban chỉ đạo thực hiện Đề án các cấp từ tỉnh đến xã. Trở lại bài toán giống lúa IR 50404 ở huyện Hồng Ngự, cho dù đây là giống lúa cho gạo phẩm cấp thấp nhưng người dân vẫn trồng và có lợi nhuận vì có thị trường ở nội địa dùng cho sản xuất bún và bánh tráng. Vấn đề cần định hướng cho bà con nông dân là sản xuất giống lúa này với quy mô như thế nào cho phù hợp để tránh rủi ro.

Thành lập HTX, xây dựng cánh đồng mẫu lớn, hình thành các vùng chuyên canh sản xuất nông sản chất lượng cao…là những giải pháp để thực hiện Đề án. Tái cơ cấu ngành nông nghiệp là một Đề án có lộ trình dài, được xây dựng trên cơ sở thực tiễn của ngành nông nghiệp Đồng Tháp nhưng không phải chỉ ngành nông nghiệp thực hiện mà là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, đòi hỏi mọi người phải thông hiểu và đồng thuận cao, bởi “Tư tưởng thông thì hành động đúng”!